Interwencja kryzysowa to pomoc psychologiczna, podobnie jak psychoterapia, promocja zdrowia czy resocjalizacja. Jest oddziaływaniem doraźnym, krótkoterminowym, zmierzającym do udzielenia natychmiastowej pomocy osobom znajdującym się w sytuacji kryzysowej. W szerszym rozumieniu interwencję możemy opisać jako pomoc w przywróceniu równowagi psychicznej i powstrzymanie postępującej dezorganizacji. Stosowana jest w następstwie nagłych urazów psychicznych, w celu zapobieżenia przejściu urazu psychicznego w stan chroniczny. Ogranicza to koszty psychiczne, czas trwania terapii, zapobiega patologiom.

Zasady interwencji kryzysowej wg B. Pileckiej są następujące:

1. Natychmiastowość pomocy. Pomoc powinna być udzielona najszybciej jak to możliwe.

2. Działanie. Interwent i klient wspólnie oceniają sytuację i ustalają plan działania.

3. Ograniczony cel. Najważniejszym celem interwencji jest „uniknięcie katastrofy” i powrót do stanu równowagi psychicznej sprzed wystąpienia kryzysu.

4. Nadzieja i oczekiwania. Interwent musi działać tak, aby przekonać klienta, że jest nadzieja na poprawę.

5. Wsparcie. Osoba interweniująca ma obowiązek wspierania klienta, a więc musi być ciągle obecna i dostępna. Wsparcie powinno być odpowiednio dawkowane, należy unikać nadmiernej ochrony.

6. Koncentracja na rozwiązaniu problemu. To sedno interwencji kryzysowej. Uwaga interwenta i klienta musi być skoncentrowana na problemie leżącym u podłoża kryzysu oraz na sposobie rozwiązania go.

7. Obraz siebie. Interwent musi zrozumieć, jaki obraz siebie ma klient oraz jaki wpływ mają na niego strategie przyjęte przez interwenta.

8. Tendencja do opierania się na sobie. W czasie terapii należy umacniać tę tendencję, zmniejszać zaś zależność. Interwencję kryzysową należy zakończyć w ciągu sześciu tygodni, potem następuje albo osiągnięcie założonego celu i sukcesu albo dochodzi do zmian psychopatologicznych.

Obszary interwencji kryzysowej

Przemoc

Przemoc domowa to zamierzone i wykorzystujące przewagę sił działanie przeciw członkowi rodziny naruszające prawa i dobra osobiste powodujące cierpienie i szkody.

Rodzaje przemocy:
Przemoc fizyczna – każde agresywne zachowanie skierowane przeciwko ciału ofiary, mogące prowadzić do bólu oraz fizycznych obrażeń (m.in. popychanie, odpychanie, obezwładniania, przytrzymywanie, policzkowanie, szczypanie, kopanie, duszenie, bicie otwarta ręką i pięściami, bicie przedmiotami, ciskanie w kogoś przedmiotami, parzenie, polewanie substancjami żrącymi, użycie broni, porzucenie w niebezpiecznej okolicy, nieudzielanie koniecznej pomocy i inne).

Przemoc psychiczna – agresywne zachowania, które mają na ogół charakter poniżający lub budzący poczucie zagrożenia i wywołują emocjonalny ból lub cierpienie (m.in. wyzywanie, poniżanie, upokarzanie, zawstydzanie, stosowanie gróźb, wmawianie choroby psychicznej, kontrolowanie i ograniczanie kontaktów z innymi osobami, domaganie się posłuszeństwa, wyśmiewanie poglądów, religii, pochodzenia, narzucanie własnych poglądów, karanie poprzez odmowę uczuć, zainteresowania, szacunku, stała krytyka, ograniczanie snu i pożywienia, i inne).

Przemoc seksualna – wymuszenie pożycia seksualnego lub nieakceptowanych i niechcianych praktyk seksualnych (m.in. gwałt, wymuszanie seksu z osobami trzecimi, sadystyczne formy współżycia, demonstrowanie zazdrości, zmuszanie do oglądania pornografii i inne).

Przemoc ekonomiczna – uniemożliwienie dostępu do rodzinnych środków finansowych (m.in. odbieranie zarobionych pieniędzy, uniemożliwianie podjęcia pracy zarobkowej, niezaspokajanie podstawowych materialnych potrzeb rodziny, nadmierna kontrola wydatków, zmuszanie do proszenia o pieniądze, i inne)zaniedbywanie – przemocą jest także zaniedbanie i niezaspokajanie podstawowych potrzeb członka rodziny (dziecka, osoby starszej czy niepełnosprawnej), które prowadzi do jego cierpienia, chorób, utraty normalnych warunków życia.

Formy przemocy mogą się przenikać, ale każda może też występować osobno.

Utraty

Każda utrata może wywołać stan kryzysu. Utratą jest śmierć lub rozstanie z bliską osobą lub osobami, ale także utrata zdrowia, mienia, takich dóbr jak praca, mieszkanie, czy innych wartości ważnych dla osoby. Kryzys jest tym wyraźniejszy, im bardziej utrata jest niespodziewana i tym dotkliwszy, im mocniejszym uczuciem darzyliśmy utraconą osobę, im większe znaczenie dla nas miały utracone dobra. Przeżywamy żałobę po utracie.

Tradycyjnie żałoba rozumiana jest jako stan smutku, żalu, cierpienia i bólu związanego ze śmiercią bliskiej osoby. Przeżywamy żałobę jako efekt doznawanych utrat, związanych ze zmianami życiowymi, nie tylko ze śmiercią bliskich. Tracimy możliwości, tracimy złudzenia, tracimy marzenia, tracimy miłość i relacje. Jakość naszego życia zależy od umiejętności przechodzenia przez proces żałoby.

Zdarzają się jednak przypadki nieprawidłowej reakcji na śmierć bliskiej osoby. Mamy wtedy do czynienia z tak zwaną żałobą powikłaną, a w niej cztery nietypowe wzorce reagowania: żałoba chroniczna, opóźniona, wyolbrzymiona i maskowana.

Żałoba chroniczna. To przedłużająca się reakcja na śmierć bliskiej osoby, może trwać wiele lat. Żałobnik sam komunikuje niemożność powrotu do równowagi po stracie, często sam szuka pomocy.

Żałoba opóźniona. Jest silną reakcją emocjonalną, często niewspółmierną do straty, odczuwaną w odstępie pewnego czasu po śmierci bliskiej osoby. Odroczenie żałoby może być spowodowane rodzajem śmierci (samobójstwo), przeżywaniem innej starty (np. rozwód), bywa też obserwowane u kobiet, które dokonały aborcji.

Żałoba wyolbrzymiona. To zbyt intensywna reakcja na doznaną stratę, może prowadzić do zachowań nieprzystosowawczych. Terminem tym obejmuje się również zaburzenia psychiczne powstałe w wyniku doznania straty np. silna depresja, stany lękowe oraz nadużywanie alkoholu i sięganie po substancje psychoaktywne.

Żałoba maskowana. Ma miejsce wówczas, gdy osoba osierocona nie wiąże doznawanych trudności w funkcjonowaniu ze śmiercią bliskiej osoby. Najczęściej są to choroby somatyczne, zachowania nieprzystosowawcze, a czasem nawet czyny przestępcze.

Żałoba jest naturalnym procesem psychologicznym związanym ze stratą. Przeżywana nietypowo (patologicznie) różni się od normalnego procesu psychologicznego przeżywania utraty, przede wszystkim intensywnością doznań i czasem ich trwania. W takich sytuacjach niezbędna jest profesjonalna pomoc psychologiczna.

Zagrożenie samobójstwem.

Samobójstwo można zaliczyć do grupy patologii społecznych jest ono wyrazem niedostosowania się do otoczenia jednostki lub grupy osób w danym społeczeństwie. Spostrzegane jest ono zazwyczaj jako odbiegające od normy.

Osoba decydująca się na samobójstwo często nie pragnie śmierci rozumianej jako zakończenie życia, ale śmierć traktuje jako ucieczkę od krytycznej sytuacji , z której innego wyjścia nie widzi. Często decydujące są tzw. czynniki spustowe, czyli przykre uwagi, sygnały świadczące o odrzuceniu, treść oglądanego filmu, czy notatka w gazecie.

Samobójstwo nie jest czynem nagłym, nieprzemyślanym, przeciwnie, składa się z następujących po sobie, rozciągniętych w czasie etapów. E. Ringel doszedł do wniosku, że prawie wszystkie akty samozagłady są dokonywane w podobnym stanie emocjonalnym, można więc mówić o tzw. syndromie presuicydalnym, czyli zespole następujących po sobie stanów psychicznych. Etapy syndromu przedsamobójczego są następujące(K. Dymek-Balcerek):

Zawężenie czyli poczucie braku możliwości wyboru, własna osoba wydaje się zaś zdana na pastwę losu, osaczona. W sferze uczuć obserwuje się ukierunkowanie myśli i nastrojów w jednym kierunku- wszystkie informacje interpretowane są negatywnie lub ignorowane. Efektem jest panika i strach lub pozorne odrętwienie. Człowiek będący w tym stanie izoluje się od otoczenia, często poza jedną osobą, której osoba zagrożona samobójstwem rozpaczliwie się trzyma. Zawężenie obserwuje się też w odniesieniu do świata wartości, znikają zainteresowania, skutkiem tego pojawia się znudzenie, stan beznadziejności.

Zahamowana i skierowana przeciwko sobie agresja. Osoba znajdująca się w tym stanie przepełniona jest agresją nie tylko w stosunku do siebie, ale i do otoczenia. Przez niektórych specjalistów samobójstwo jest wręcz traktowane jako skierowane przeciwko sobie pragnienie unicestwienia innej osoby. Autoagresja pojawia się, jeśli wewnętrzne lub zewnętrzne normy nie pozwalają na skrzywdzenie innej osoby.

Fantazje samobójcze. Z połączenia zawężenia, autoagresji i myśli samobójczych powstaje nadrzędna myśl, fantazja dotycząca samobójstwa. W początkowej fazie samobójca widzi siebie jako martwego, fantazje dotyczą bliskich: ich płaczu, wyrzutów sumienia, żalu. Następna –środkowa- faza to myślenie o zamachu na swoje życie, tyle że bez konkretnych szczegółów. W ostatniej fazie planowane jest miejsce, czas, sposób popełnienia samobójstwa, gromadzi się potrzebne narzędzia.

Na każdym z wymienionych etapów osoba zagrożona samobójstwem wysyła sygnały świadczące o tym, że dzieje się coś niepokojącego. Do grupy szczególnego ryzyka zamachem samobójczym zaliczamy osoby które(wg R. James, B. Gilliland):

• otwarcie mówią o zamiarze samobójstwa,
• mają w rodzinie przypadki samobójstwa,
• usiłowały już się zabić,
• żyją w rodzinie dotkniętej traumatycznym wydarzeniem,
• straciły ostatnio kogoś bliskiego w efekcie śmierci, rozwodu, porzucenia,
• są skoncentrowane na rocznicy jakiejś bardzo bolesnej straty,
• mają objawy psychotyczne, depresyjne lub urojenia prześladowcze,
• były lub są uzależnione od substancji psychoaktywnych,
• doznały w niedalekiej przeszłości urazu fizycznego lub psychicznego albo też koncentrują się na rozpamiętywaniu takiego urazu,
• żyją samotnie,
• zaczynają porządkować rzeczy, sprawy osobiste,
• gwałtownie i radykalnie zmieniają nawyki i zachowanie,
• poniosły dużą stratę finansową,
• nie godzą się ze swoją orientacją seksualną,
• (kobiety) będące w nieplanowanej ciąży,
• opuściły zakład karny,
• temat śmierci , samobójstwa poruszają w rozmowach, rysunkach, czytają książki o tej tematyce,
• jest przekonana, że nikomu nikt nie będzie rozpaczał, gdy jej zabraknie,
• są w stanie ostrego lub przewlekłego stresu.

Rodziny ofiar wykazują trudności w przystosowaniu się, spotykają się z brakiem akceptacji społeczeństwa, mogą być obwiniane o śmierć członka swojej rodziny. Niekonwencjonalność i wyrazistość – w ten sposób można by określić sytuacje w jakiej znajdują się rodziny ofiar. Jest ona nowa dla nich i dla otoczenia, często trudna do zniesienia i wytłumaczenia.

Katastrofy i kataklizmy

Katastroficznym wydarzeniem nazwać możemy takie, które w znaczący sposób upośledza psychiczne funkcjonowanie grupy ludzi, stanowi potencjalne źródło objawów psychopatologicznych, zazwyczaj przychodzi niespodziewanie.

Rodzaje katastrof:

• naturalne: powodzie, powódź, huragan, cyklony, tsunami, lawiny śnieżne i błotne, susza, pożary lasów,
• kataklizmy biologiczne: źródłem zagrożenia są organizmy zamieszkujące nasz glob: to epidemie wywołane przez wirusy lub bakterie, plagi owadów np. szarańczy,
• wywołane przez człowieka: budowlane, wypadki drogowe i lotnicze, skażenia środowiska,
• katastrofalne w skutkach zdarzenia, celowo wywołane przez człowieka: wojny, zamachy terrorystyczne, działalność gangów.
  

Przeżycie kataklizmu jest dopiero początkiem zmagań z własną psychiką. Odbiór zdarzenia i następstwa emocjonalne są uzależnione od wielu czynników np. od : rodzaju samej katastrofy, reakcji środowiska, wieku, płci, statusu społecznego, zasobów psychicznych, zdrowia psychicznego i fizycznego, wcześniejszych traumatycznych doświadczeń, dojrzałości psychicznej, sytuacji rodzinnej.

Osoby ocalałe przechodzą przez kolejne stadia zmagań z doświadczoną traumą. Pennebaker i Harber wyróżniają:

• Stadium ostrego zagrożenia-może trwać kilka tygodni. Osoba będąca w tym stadium może być mocno pobudzona, skoncentrowana myślowo na wydarzeniu traumatycznym, otwarcie mówi o swoich uczuciach, lękach. Ocalony może doznawać uczucia złości, rozpaczy, bezradności, smutku, poczucia winy, mieć osłabioną koncentrację, chaos myślowy, dręczące wspomnienia. Poza objawami w sferze psychicznej, można zaobserwować również objawy somatyczne: ból głowy, problemy żołądkowe, bezsenność, obniżenie libido.
• Stadium zahamowania i unikania- ocalony zamyka się w sobie, przestaje mówić o przeżytej traumie, pozostają, a nawet nasilają się koszmary senne i uporczywe myśli o katastrofie.
• Stadium adaptacji- występuje ok. 6 tygodni po wystąpieniu katastrofy. W prawidłowym przebiegu zmagań z przeżytą traumą objawy stopniowo zanikają, aby po okresie od 6 do18 miesięcy, ulec całkowitemu zanikowi.

Pomoc psychologiczna w postaci interwencji kryzysowej w SOWiIK-u udzielana jest niezwłocznie po zgłoszeniu.

W najtrudniejszych sytuacjach, w sytuacji traumy masowej możliwe jest udzielenie pomocy poza Ośrodkiem - decyzja podejmowana jest indywidualnie, po dokonaniu oceny przez interwenta kryzysowego lub/i zorganizowane na czas kryzysu zarządzanie kryzysowe.

W celu umówienia się na spotkanie należy zadzwonić pod nr Ośrodka 15 642 52 93.